Przejdź proszę do sekcji dla Pacjentów lub Specjalistów.

Sekcja dotycząca "Wariantów hemoglobin" jest w trakcie budowy i jest stale aktualizowana.

Przedstawiamy tutaj m.in. informacje o hemoglobinach: S, C, D, E, Lepore oraz innych wariantach. Opisujemy także ich złożone postaci, wynikające ze współdziedziczenia różnych wariantów.  

Jeśli masz jakieś pytania odnośnie tego tematu, już dzisiaj jesteśmy gotowi na nie odpowiedzieć. Skorzystaj z zakładki Kontakt lub pytaj na FORUM. 

Kilka informacji odnośnie wariantów hemoglobin.

W ogólnodostępnej bazie danych mutacji odpowiedzialnych za warianty hemoglobin zamieszczonych jest obecnie informacja o prawie 1200 wariantach (większość z nich wynika z mutacji punktowych). Najbardziej popularne z nich dotyczą kilku milionów ludzi na świecie i są to np. HbS, HbC, HbE. Około 140 wariantów hemoglobin opisano, jako hemoglobiny niestabilne, ponad 100 ze zwiększonym powinowactwem do tlenu (pośród nich tylko około 40 ze znaczną wtórną erytrocytozą). Są także m.in. warianty hemoglobin powodujące methemoglobinemię oraz te ze zmniejszonym powinowactwem do tlenu. Zdarza się, że nawet mało istotne klinicznie warianty mogą dać poważne objawy kliniczne, gdy towarzyszą np. innym zaburzeniom krwinki czerwonej.

W wielu przypadkach heterozygotyczne postaci wariantów hemoglobin są bezobjawowe (informacje na temat nosicieli HbS znajdują się w dalszych paragrafach).

Jednak niektóre z wariantów hemoglobin dają objawy kliniczne nawet, gdy są w postaci heterozygotycznej np. HbKoln, HbJohnstown, HbM Iwate. W postaci homozygotycznej są one śmiertelne w skutkach. Ważna jest zatem odpowiednia diagnostyka, także molekularna, jednoznacznie potwierdzająca chorobę.

Mutacje (różnego rodzaju) warunkujące powstanie wariantu hemoglobiny są najczęściej zlokalizowane na genach alfa- i/lub beta-globiny. Należy zwrócić uwagę, że część ważnych mutacji zlokalizowanych jest na innych genach np. gamma-globiny i in.

Znane warianty hemoglobin (często także z opisem diagnostycznym i klinicznym) można znaleźć na stronie internetowej mutacji dla talasemii i wariantów hemoglobin. 

Link: http://globin.cse.psu.edu/ 

Niektóre, podstawowe wskazania do badania wariantów hemoglobin (część przykładów odnosi się także do talasemii):

1. Niedokrwistość z mikrocytozą i hypochromią (równocześnie należy wykluczać inne powody niedokrwistości np. z niedoboru żelaza).
2. Erytrocytoza i/lub sinica spowodowana czynnikami hematologicznymi.
3. Chroniczna niedokrwistość hemolityczna.
4. Niedokrwistość indukowana lekami.
5. Obrzęk płodu o nieznanej etiologii.
6. Wymagana jest diagnostyka prenatalna.
7. Diagnostyka prewencyjna np. rodzice z podejrzeniem nosicielstwa HbS.
8. Kryzysy naczyniowe (obliteracja) o nieznanej etiologii u osoby z rejonów, gdzie różnego rodzaje warianty hemoglobin np. HbS, HbC, są powszechne.

Praca prof. Kohne jest pod tym linkiem (link - podstawowe wskazania).

Pacjenci z heterozygotyczną postacią HbS są w większości przypadków bezobjawowi i charakteryzują się normalną długością życia. W rzadkich przypadkach zdarza się jednak, że manifestują objawy związane z tym stanem nosicielstwa. Te objawy to m.in.: hematuria, łagodnie obniżona zdolność koncentracji moczu, czy też tendencja do rozwoju jaskry wynikającej z wylewu krwi do komory przedniej oka po urazach w jego obrębie i in. Dodatkowo, osoby z nosicielstwem są bardziej podatni (niż osoby zdrowe) na udar cieplny oraz rabdomiolizę występujące po wyczerpującym wysiłku fizycznym w niekorzystnych warunkach środowiska (m.in badania na żołnierzach armii amerykańskiej) - te następstwa mogą być ograniczone poprzez unikanie odwodnienia i przegrzania podczas treningu.

Obecnie istnieją rekomendacje dla sportowców będących nosicielami HbS (heterozygoty HbS). Są warte zapoznania zarówno przez samych nosicieli HbS, jak i trenerów (np. przy planowaniu treningu), współtrenujących oraz lekarzy oraz innych pracowników personelu medycznego (np. postępowanie ratownicze). Wejdź tutaj: (link).

Wiedza na temat tych problemów medycznych powinna być elementem dobrej praktyki klinicznej. 

Choroba sierpowatokrwinkowa (sickle cell disease, SCD) jest jedną z najcięższych postaci wariantów hemoglobin. Obecnie przyjmuje się, że SCD dotyczy głównie pacjentów, którzy są homozygotami dla wariantu HbS, lub złożonymi heterozygotami np. HbSC, HbS/beta⁺-talasemii, HbS/beta⁰talasemii, HbS/HbO-Arab i kilku innych. Szacuje się, że rocznie rodzi się około 300000 -400000 dzieci z SCD. Chociaż większość żyje w rejonach endemicznych np. Afryce Subsaharyjskiej, Indiach i Bliskim Wschodzie, SCD staje się coraz powszechniejsza w USA i Europie Zachodniej m. in. w związku z migracją ludności. Obecnie ocenia się, że śmiertelność u dzieci jest w większości przypadków mniejsza niż 2% (u dorosłych pacjentów jest większa). Redukcja tej śmiertelności związana jest m. in. z wprowadzeniem następujących strategii (niektóre ogólne założenia podane w materiałach zjazdowych z Konferencji organizowanej przez TIF w 2013, dr Montalembert):

1. Przeprowadzanie badań przesiewowych w okresie okołonoworodkowym w wielu krajach Europy i USA, w większej części Brazyli i na Jamajce umożliwiających wczesne wykrycie choroby i wdrożenie odpowiedniego postępowania.
2. Stworzenie sieci specjalistycznych centrów medycznych o dużym doświadczeniu w diagnostyce i leczeniu SCD.
3. Profilaktyka penicyliną: rozpoczęcie terapii po ukończeniu drugiego miesiąca życia dwa razy dziennie ogranicza w dużym stopniu zakażenia bakteryjne, które są główną przyczyną śmierci u dzieci z SCD poniżej 5 roku życia. Dodatkowo wskazane są szczepienia przeciwko pneumokokom.
4. Odpowiednie leczenie, w tym terapie względem komplikacji SCD m.in. działania przeciwbólowe, terapia infekcji, odpowiednie transfuzje, leczenie w przypadku gwałtownego pogorszenia się niedokrwistości, czy też wystąpienia acute chest syndrome.
5. Właściwa prewencja udarów.
6. Od dzieciństwa właściwa diagnostyka komplikacji spowodowanych przez SCD.
7. Odpowiednia edukacja i wsparcie psychologiczne chorych i rodzin.
8. Wykorzystanie leków łagodzących przebieg choroby np. hydroksymocznik (więcej informacji). 

Ogólna diagnostyka wariantów hemoglobin:

1. Wywiad rodzinny: obserwacja objawów klinicznych oraz wywiad lekarski ukierunkowany na pochodzenie etniczne, uwarunkowania genetyczne (historia rodzinna, obserwowanie objawów klinicznych, wcześniejsza diagnostyka). Ważne jest zebranie informacji o ostatnich transfuzjach krwi oraz terapiach, która może wpływać na wyniki badań i obserwacje kliniczne np. leczenie hydroksymocznikiem.
2. Morfologia krwi jest niezbędnym parametrem diagnostycznym np. może wskazywać na policytemię i in.
3. Rozmaz krwi: niezbędny dla obserwacji krwinek sierpowatych, kryształów HbC i wielu innych. Badanie to jest pomocne w rozróżnieniu pacjenta z homozygotyczną postacią HbS po transfuzji krwi, a heterozygotę dla HbS. Ułatwia także diagnozę choroby HbH.
4. Badania biochemiczne wariantów hemoglobin. Użycie automatycznych metod opartych na HPLC lub elektroforezie kapilarnej umożliwia detekcję i oszacowanie udziału ilościowego wielu wariantów hemoglobin oraz m.in. HbA, HbF oraz HbA2. Inne techniki np. elektroforeza żelu agarozowym w zasadowym i kwaśnym pH pozwala na jakościowe pomiary. Dodatkowe testy to wykrywanie m.in. HbH, HbM, niestabilnych hemoglobin, hemoglobin o zaburzonym (niskim lub wysokim) powinowactwie do tlenu, ciałek Heinz'a, dystrybucji HbF, czy też „sickle solubility test" i.in.
5. Przyjęte jest, że obecność wariantu hemoglobiny powinna być potwierdzona co najmniej dwoma, najlepiej przynajmniej trzema technikami diagnostycznymi opartymi na charakterystyce fizykochemicznej różnych hemoglobin (oraz wszystkich innych uwarunkowań wymienionych wcześniej), żeby dostarczyć możliwie jak najbardziej wiarygodną identyfikację wariantu hemoglobiny wystarczającą dla celów klinicznych. Diagnostykę ułatwiają także badania rodzinne.
6. Jednoznaczna (definitywna) diagnoza wariantu hemoglobin wymaga badań opartych na biologii molekularnej lub użycia spektrometrii mas.
7. Analiza molekularna jest wskazana by potwierdzić diagnozę opartą na bazie badań biochemicznych i hematologicznych, dla badań prenatalnych oraz w celu oszacowania ryzyka wystąpienia choroby (dla par z grupy ryzyka). Badania molekularne krwi płodowej powinny być wykonane równocześnie z badaniami krwi rodziców (z różnych względów).